Armoede, drugshandel en getrokken wapens. Je wordt er beroofd, verkracht of misschien wel doodgeschoten. Een favela is niet the place to be wanneer je in het prachtige Rio de Janeiro bent.
De adviezen die ik kreeg: pas op je spullen, neem niet te veel geld mee en laat niet te opzichtig zien dat je niet van hier bent. Een favela in een notendop. Niet alleen voor de buitenlanders, maar ook voor de Braziliaan zelf.
Pacifieren
Niet veel mensen zullen een ander beeld hebben van sloppenwijken in Brazilië. Rio de Janeiro heeft er zo’n zeshonderd. Met het Wereldkampioenschap voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016 in aantocht, is Rio bezig de favela’s veiliger te maken. Het zogenoemde pacificeren. Van de zeshonderd favela’s zijn er zo’n veertig gepacificeerd.
De grote vraag is: hoe maak je een favela veiliger? De pacificatiepolitie (UPP) is niet minder corrupt dan de gewone agent. Zij lopen net als drugsbendes rond met getrokken wapens. Bovendien zijn de kartels over het algemeen nog altijd actief, alleen minder zichtbaar.
In gepacificeerde favela’s zijn ook nog altijd drugslaboratoria. De UPP is onwetend. Waarom zou je bovendien meer vertrouwen moeten hebben in de corrupte UPP dan in het drugskartel van je eigen buurt? De mensen die weliswaar crimineel zijn, maar ook voor je zorgen. Ze leggen wegen aan. Ze bouwen scholen. Ze doen dat met drugsgeld, ja. Maar ze doen het tenminste.
M16
Vila Aliança is een niet gepacificeerde favela. Dat wil zeggen: het Derde Commando is er de baas. Na het Rode Commando is dat de tweede drugskartel van Rio de Janeiro. Wanneer we Vila Aliança binnenrijden staan er een aantal mannen op de wacht.
Ze houden een volautomatisch M16 aanvalsgeweer in de aanslag. Hetzelfde wapen dat het Amerikaanse leger in de Vietnam Oorlog gebruikte. Een aantal anderen dragen handpistolen, een machete en één zelfs een bijl. De walkietalkie draait ondertussen overuren. Ze moeten elkaar op de hoogte blijven houden.
Nanko
Met Nanko van Buuren als gids zaten we natuurlijk ook wel goed. Hij heeft door zijn werk voor de stichting Ibiss contact met de bazen van alle drie de kartels in Rio: het Rode Commando, het Derde Commando en de Amigos dos Amigos. Ze gedogen hem. Een relatie die is opgebouwd na jarenlang investeren in contacten.
Met Ibiss is Nanko werkzaam in veel verschillende favela’s, waaronder dus ook Vila Aliança. De ene na de andere gewapende soldado komt naar hem toe om een praatje te maken. Het is een indrukwekkend gezicht. De jonge mannen ogen zeer relaxt. Dat is omdat ze weten dat er geen inval van de politie zal komen. Brazilië speelt namelijk tegen Mexico. De complete politiemacht moet een menigte in de stad in de gaten houden en heeft dus geen tijd voor een favela.
Bijschenken
Wij kijken ook voetbal. Samen met de mensen in Vila Aliança. Een klein barretje op de hoek van de straat. Het bier wordt veelvuldig bijgeschonken. Je krijgt niet eens de kans om je glas leeg te drinken. Hij wordt standaard bijgevuld. De enige manier om niet meer bier te krijgen, is door je glas vol te laten staan. Maar ja, dat is ook weer zo onbeleefd.
Een twintigtal mensen volgt het duel ondertussen slechts met één oog. Het is vooral gezellig. Er wordt veel gekletst en gelachen. Wanneer er een kans voorbij komt klinkt het even ‘oeh’ en ‘aaah’. Tot opeens een luid gejuich klinkt. Neymar schiet de 1-0 tegen de touwen. Daarna kabbelt de wedstrijd weer verder. De bewoners van Vila Aliança zijn de vriendelijkheid zelve.
Pas in blessuretijd klinkt er weer gejuich, wanneer Jô de 2-0 scoort en Brazilië ook de tweede wedstrijd wint. Ze zijn blij, maar het wordt niet overdreven. Morgen kan tenslotte de politie gewoon weer binnenvallen.